www.przyszloscwprzeszlosci.info

janusz

Giecz-pierwsza stolica Polan
W miejscu, gdzie niegdyś wznosił się obronny gród, mieści się dziś Rezerwat Archeologiczny „Gród Piastowski w Gieczu". Współczesny adres: Grodziszczko 2, gmina Dominowo w Wielkopolsce. Ponad tysiąc lat temu stała tam warownia, ośrodek władzy pierwszych Piastów - można rzec, pierwsza stolica naszego kraju.
Kim byli Polanie, lud kładący podwaliny dzisiejszej Polski? Istnieją dwie koncepcje, skąd wywodzili się Polanie. Jedna zakłada, że pochodzili z rejonu Giecza, druga - że z Kalisza.
Nazwa Polanie została utworzona przypuszczalnie od rolniczego charakteru ich gospodarki. Według jednej z koncepcji słowo to wywodzi się od słowa „plemię". Według innej, może mieć związek z pierwotną formą organizacji plemiennej - „opola", będącego odmianą ludowładztwa z obieralnym przywódcą, wspólną własnością ziemi i rodem jako podstawą społeczną.
Czy to
Polanie
wznieśli mury Giecza? Już kilkadziesiąt lat temu historycy zakładali, że gród w Gieczu mógł powstać krótko po 800 roku, a przed rokiem 930. Wykopaliska prowadzone od 1949 roku na stanowisku o powierzchni 5 hektarów odsłoniły pozostałości grodziska i fundamenty kaplicy wzniesionej z kamienia. Długo brakowało bezdyskusyjnych dowodów, że gród jest starszy od Gniezna. Przyniosły je dopiero badania prowadzone w latach 1997-2000.
Oddajmy głos dokumentom. W podsumowaniu prac z tamtego okresu archeolodzy stwierdzają: „Podczas badań prowadzonych bezpośrednio na północ od pozostałości kościoła grodowego pw. Św. Jana Chrzciciela odkryto w tym miejscu istnienie wału obronnego, który został zniwelowany podczas przebudowy związanej z poszerzaniem grodu. Z zachowanych w dolnej jego części drewnianych belek pobrano próby do analizy dendrochronologicznej (badania wykonał prof. Marek Krąpiec z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie).
Z serii 13 prób tylko w jednym przypadku stwierdzono pozostałości warstwy bielastej. Belkę tę można wobec tego datować w miarę pewnie na rok 853 (-7/+8 lat). Pozostałe zostały ścięte po 767, po 809, po 833, po 834, po 837, po 843, po 844, po 857 i po 865 roku. Te najstarsze daty pochodzą z dranic, wręcz z desek, w ich przypadkach nie zachowały się zewnętrzne - a więc najmłodsze - słoje drewna. Natomiast datowanie pierwszego, zewnętrznego stosu wału 1. fazy, mieści się pewnie w okresie od po 833 do 865 (-7 / + Cool

. Tak więc najstarszy wał grodu w Gieczu wybudowano ok. 865 roku, przy czym do budowy wykorzystano materiał gromadzony już wcześniej".
Giecz zdetronizował Gniezno,
którego mury zostały wzniesione około 940 roku. Wcześniej w Gnieźnie było przypuszczalnie miejsce kultu Polan
- być może znajdowała się tam najważniejsza w regionie świątynia słowiańskich bogów.

Kompleksowe badania wskazują, że państwo Polan stało się potęgą już za czasów Siemomysła, jak się zakłada, ojca Mieszka I. Po chrzcie Polski i ślubie
l z Dobrawą, Mieszko l rozbudował istniejące grody, przyłączył do swego państwa ziemie nad Notecią i uczynił swymi wasalami plemiona z Pomorza, Śląska i Małopolski. Do kraju Polan
- Polski - wcielił te wszystkie ziemie syn Mieszka i pierwszy król naszego kraju, Bolesław Chrobry.
Przez blisko 100 lat był Giecz stolicą kraju Polan, potem centrum władzy stało się Gniezno. W następnych dziesięcioleciach gród nadal pozostawał jednym z najważniejszych ośrodków kraju. Jak w „Kronice Polski" pisał
Gali Anonim,
Bolesław Chrobry miał do dyspozycji 1300 pancernych (konnych rycerzy w kolczugach) i 4 tyś. tarczowników (lekkiej jazdy) z Poznania, 1500 pancernych i 5 tyś. tarczowników z Gniezna, 800 pancernych i 2 tyś. tarczowników z grodu Władysławia (obecnie Włocławek) oraz „z Cieczą 300 pancernych i 2000 tarczowników, ci wszyscy waleczni i wprawni w rzemiośle wojennym". W tamtej epoce znaczenie grodu było równoznaczne z siłą militarną, jaką taki ośrodek dysponował.
O Gieczu wspomina też Kosmas w „Kronice Czechów", opisując wyprawę Brzetysława l na Polskę uwieńczoną przewiezieniem do Pragi ciała Św. Wojciecha. Do tego najazdu Czechów na polskie ziemie doszło, zależnie od źródeł, w 1037,1038 lub 1039 roku. Wojska Brzetysława, według opisu Kosmasa, uprowadziły mieszkańców Giecza do Czech.
Kto jednak wzniósł pierwszą stolicę Polski?
Archeologiczne odkrycia z minionych lat wskazują, że Polanie stali się potęgą za panowania Siemomysła (Ziemomysła), poprzednika i, przypuszczalnie, ojca Mieszka l (około 935 r. - 25.05.992 r.). Zakłada się, że
Siemomysł
urodził się na przełomie IX i X w., a zmarł w latach 950-960. Jako o trzecim księciu Polan z dynastii Piastów wspomina o nim w swej kronice Gall Anonim.
Siemomysł panował od około 930 r. i zjednoczył ziemie Polan, Goplan i Mazowszan. Prawdopodobnie opanował Pomorze Gdańskie i zagarnął ziemię lubuską, czym mógł doprowadzić do konfliktu z cesarstwem niemieckim. Walczył skutecznie z ościennymi plemionami, niszcząc obronne grodziska położone pomiędzy rzekami Obrą i Baryczą.
Nie jest znane imię żony tego władcy, a matki Mieszka I. Źródła wspominają o jeszcze jednym synu Siemomysła, Czciborze (zm. po 24.06. 972 ro-u). Z kolei nieznana z imienia córka Siemomysła została przypuszczalnie żoną jednego z książąt pomorskich.
Okres panowania Siemomysła przypada zbyt późno, aby ten władca mógł wznieść mury Giecza. Może to dzieło jego ojca, Lestka?
Lestek
Lestko, Leszek) był drugim księciem Polan z dynastii Piastów, o którym wspominał Gall Anonim:Po jego (Siemowita) zgonie na jego miejsce wstąpił syn jego Lestek, który czynami rycerskimi dorównał ojcu w zacności i odwadze.
Po śmierci Lestka nastąpił Siemomysł, jego syn. Oprócz dzieła Galla brak jednak innych źródeł mówiących o panowaniu Lestka.
Przyjmuje się hipotetycznie, że władca ten urodził się ok. 870-880 r., a objął rządy ok. 900-910 r. Zmarł przypuszczalnie ok. 930-940 r. Właśnie od imienia Lestka mogła powstać nazwa „Lestkowie", jaką jeszcze w czasach Mieszka l określano czasem mieszkańców państwa Polan.
Gdy Lestek się rodził, mury Giecza już jednak stały. Znów więc trzeba się cofnąć w czasie i sięgnąć do legend. Ojcem Lestka miał być Siemowit (Ziemowit), syn Rzepichy i Piasta. Według Galia Anonima, to
Siemowit
objął władzę po obaleniu Popiela, czego śladem może być legenda o Popielu i myszach.
Na temat realnego istnienia Siemowita wciąż trwają dyskusje. Zwolennicy historyczności tego polańskiego władcy podkreślają, że większość informacji przekazanych przez Galla Anonima została potwierdzona przez inne źródła. Poza tym ustny przekaz o historii rodu władców, tradycja dynastyczna zawsze była ważna dla narodów, a Siemowit ma na piastowskiej liście znaczące miejsce. Jeśli więc Siemowit jest postacią historyczną, to mógł urodzić się około 840-850 r. W takim wypadku i on wydaje się zbyt młody, by wznieść najstarszy wał obronny w Gieczu, datowany na 865 r. Pozostaje nam tylko protoplasta królewskiego rodu, sam Piast!
Piast
jednak, jak podaje najstarsze źródło, czyli Gali Anonim, był ubogim ratajem spod Gniezna, synem równie biednego Chościska. Dopiero pierworodny Piasta, Siemowit, stał się kimś znaczącym, przykładając rękę do upadku Popielą.
Czyżby Giecz nie był jednak matecznikiem Piastów? W najstarszym dotyczącym Wielkopolski źródle, manuskrypcie tzw. Geografa Bawarskiego z 845 r., brak informacji o Polanach. Naukowcy zakładają na tej podstawie, że Polanie byli początkowo podlegli plemieniu Goplan, czego śladem może być legenda o upadku Popielą. A w tamtej właśnie, legendarnej epoce, zbudowano pierwsze drewniano-ziemne mury obronne Giecza.
Można podejrzewać, że Giecz był jednym z warownych grodów państwa, którego królem był
Popiel,
a po upadku księcia Goplan zajął go Siemowit. Czyżby więc to na rozkaz Popielą nie zapisany w legendach jakiś polański władyka ufortyfikował giecką osadę? Dendrochronologiczne ustalenia naukowców wskazują, że do budowy umocnień wykorzystano także stare belki z dębów ściętych około 809 roku, a nawet 767. W miejscu tym istniały więc wcześniej jakieś budowle, osada mogła istnieć nawet sto lat, nim stała się warownym grodem. Zatem Piastowie Giecza nie wznieśli, mógł on jednak być pierwszą stolicą księstwa Polan. Stąd Siemomysł wypuszczał się ze zbrojnymi na Pomorze i tu mógł urodzić się Mieszko l.
Giecz, wzniesiony w epoce legend, stracił na znaczeniu, gdy stolicę Polan przeniesiono do Gniezna. Z biegiem stuleci Giecz przestał być grodem, stał się wsią. A to, że mógł być pierwszą stolicą Polski, poszło w niepamięć. Shocked

[link widoczny dla zalogowanych]