www.przyszloscwprzeszlosci.info

janusz

Bolesław II Zapomniany – pogański król Polski

To najbardziej tajemnicza postać wśród polskich władców piastowskich. Oficjalnie historia uznaje jego istnienie za legendę. Sprawa nie jest jednak tak prosta.

„Pogański" Rzym jak wiadomo miał swojego bohatera- cesarza Juliana Apostatę, czyli Odstępcę, który porzucił chrześcijaństwo i w latach 361-363 starał się o przywrócenie dominacji religii pogańskiej.

Wiele wskazuje jednak na to, że i Polacy mieli swojego Juliana Apostatę — władcę polskiego, który odrzucił chrześcijaństwo i wrócił do dawnych wierzeń, co było na tyle skandaliczne i gorszące dla późniejszych katolickich kronikarzy, że ukarany został przez nich karą najwyższą — wymazaniem z kart historii. Jest to hipoteza, która ma za sobą bardzo mocne argumenty.

Luka w historii

Roczniki nie odnotowują żadnego polskiego władcy między 1034 a 1039 rokiem, czyli między panowaniem Mieszka II a Kazimierza Odnowiciela. Pomyłka? Przeoczenie? Otóż niekoniecznie.

Istnieje hipoteza, która w latach 1034-1038 umiejscawia panowanie „pogańskiego" księcia polskiego, zwanego Bolesławem Zapomnianym. Jeszcze w latach 1031-32 Polacy mieli księcia, który prawdopodobnie również wrócił do rodzimych wierzeń — Bezpryma (dziwne imię, które wskazuje na pozbawienie pierwszeństwa sukcesyjnego, o nim także nie wspomina żadna polska kronika, wiemy o nim tylko dzięki Niemcom), pierworodnego syna Chrobrego i jego drugiej żony węgierskiego pochodzenia.

Wiele wskazuje na to, że odsunięty wcześniej od władzy Bezprym następnie wrócił i sprzymierzył się z siłami „pogańskimi". Po niespełna roku panowania, w wyniku starań Mieszka II, zostaje jednak obalony. Później znów do władzy wraca Mieszko II, który jednak umiera w 1034 r.

I dopiero po jego śmierci kolejny władca miałby skuteczniej i na dłużej wrócić do rodzimych wierzeń. Jak podają niemieckie roczniki: "Po śmierci Mieszka II w Polsce całkowicie wyginęło chrześcijaństwo".

Władzę objął Bolesław syn Mieszka II (Mieszkowic). O nim i o całym tym okresie konsekwentnie milczy większość kronik z epoki. Jednak zachowały się wzmianki o Bolesławie II w XIII-wiecznej „Kronice wielkopolskiej” (która ma być oparta na jakichś wcześniejszych zaginionych źródłach). Pojawia się tam informacja o Bolesławie, pierworodnym synu Mieszka II, który objął rządy po śmierci ojca. Kronikarz jest wyraźnie wrogo nastawiony do Bolesława, wspomina, że z powodu jego „okropnych zbrodni" nie odnajdujemy go w liczbie królów i książąt polskich, został skazany na wieczne zapomnienie.

Większość współczesnych polskich historyków twierdzi, że Bolesław po prostu został wymyślony przez kronikarza, względnie pomylony z Bezprymem. Bezprym jednak umarł w 1032 r., a hipotetyczne panowanie Bolesława to lata 1034-38.

Bezprym był pierworodnym Bolesława Chrobrego, zaś Bolesław Zapomniany — Mieszka II.

Wiele innych argumentów potwierdza informację „Kroniki wielkopolskiej”.

Otóż dla historyków, po odrzuceniu istnienia Zapomnianego, zagadkowym pozostaje fakt, dlaczego to nasz Kazimierz zwany Odnowicielem został oddany do stanu duchownego (Gall Anonim pisze o dzieciństwie Kazimierza: „jako pacholę do klasztoru przez rodziców był ofiarowany i tamże w Piśmie świętem wykształcony”).

Na ogół synów królewskich spotykał taki los, kiedy nie oni mieli rządzić, lecz kiedy istniał inny syn pierworodny. Historycy radzą sobie z tym problemem w ten sposób, że łaciński termin „oblatio” z kroniki Galla tłumaczą jako oddanie tylko na naukę.

Jest to jednak wyjaśnienie błędne, gdyż w ówczesnych czasach termin ten oznaczał „ofiarowanie, poświęcenie do służby Bożej” na stałe. Podkreśla się też mało prawdopodobny okres bezkrólewia między śmiercią Mieszka II a najazdem księcia czeskiego Brzetysława w 1038 r.

Wreszcie pierworodny Kazimierz nie pasuje do rotacji imion władców Polski i ustalonego zwyczaju, że każdy Mieszko miał syna Bolesława, a każdy Bolesław — Mieszka. Mieszko II nie nazwałby więc pierworodnego imieniem Kazimierz. Natomiast Kazimierz jako młodszy syn, oddany do zakonu, zgadza się zupełnie.

O Bolesławie Zapomnianym wspomina również opowieść Wincentego z Kielczy z XIII wieku. Również kilka innych polskich źródeł zawiera informacje o starszym synu Mieszka II. W rocznikach „Kapituły Krakowskiej” pod datą 1038 r. umieszczono zapis dotyczący zgonu króla Bolesława; skoro Chrobry zmarł w 1025 r., a Śmiały ponad pół wieku później (1081), mogło jedynie chodzić o ich nieobecnego w poczcie królów i książąt polskich imiennika.

Pośrednio jego istnienie potwierdza także „Rocznik małopolski”, w którym Bolesław Krzywousty nazwany jest Bolesławem IV, oraz zniszczony w XIX w. „Kodeks tyniecki” Bolesława Śmiałego z figurującą przy jego imieniu rzymską cyfrą III. To daje podstawy, by sądzić, że między Chrobrym a Śmiałym był jeszcze jeden Bolesław.

Jest jeszcze umieszczone w „Tabula regnum Poloniae” z końca XIV w. wiele mówiące zdanie: „Jeden waleczny król wymazany został z rzędu panujących”.

Postać Bolesława Zapomnianego występuje również w wielu obcych dziełach, m.in. w niemieckiej „Kronice z Braunweiler”, gdzie jest mowa o okrutnym prześladowaniu Ryksy (Rychezy) przez syna, w „Kronice Czechów” Kosmasa i w „Kronice węgierskiej” Chartiritusa Biskupa – fragment o wojskowej pomocy, jakiej udzielić miał Bolesław II Węgrom.

Mało prawdopodobne, aby postać wspomniana przez tak wiele tekstów źródłowych była zwykłą pomyłką kronikarzy. Dlaczego więc króla Bolesława II traktuje polska historia jak legendę?

Życie Bolesława Zapomnianego

Bolesław Zapomniany (żył prawdopodobnie w latach 1014-1038) miał być synem Mieszka II oraz Słowianki Dobrawy. Byłby więc, wedle prawa kościelnego — bastardem, synem z nieprawego łoża. Wedle jednak zwyczajów rodzimych Bolesław był pełnoprawnym następcą Mieszka. Tym łatwiejsze więc byłoby sprzymierzenie się z tradycją rodzimą przez tego władcę.

W czasie swego panowania (1034-1038) Bolesław przez ponad trzy lata miał przewodzić „reakcji pogańskiej". Mógł z pewnością oprzeć się na średnim rycerstwie, wśród którego silne były jeszcze tradycje rodzime. Niechętne chrześcijaństwu było również chłopstwo.

Jak podaje Aleksander Świętochowski w „Historii chłopów polskich”: „Kler podtrzymywał niewolę [chłopów] i rozszerzał. Zaprawiony do okrucieństwa w przymusowym nawracaniu pogan nie czuł wcale wyrzutów sumienia z powodu ujarzmiania włościan. Nie cofał się nawet przed fałszowaniem przywilejów, ażeby mocniej wyzyskiwać swych poddanych”. Bolesław miał więc przeciw sobie możnowładztwo i Kościół.

Największe nasilenie „reakcji pogańskiej” odnotowano w Wielkopolsce i Śląsku. Trzy lata powstania zniszczyły budowaną mozolnie dotąd organizację kościelną w Polsce. Zburzono katedrę wrocławską, stolice biskupie, szereg kościołów i klasztorów. W tym czasie Mazowsze oderwało się od Polski tworząc wczesnofeudalne państwo Miecława, cześnika Mieszka II .

Bolesław Zapomniany żywot miał zakończyć zamordowany przez zamachowca. Niedługo później Polskę najeżdża władca czeski Brzetysław, który dopełnia dzieła zniszczenia polskiego Kościoła. Jasienica pisze, że kościół gnieźnieński popadł w taką ruinę, że zagnieździły się w nim dzikie zwierzęta.

Ostateczne zduszenie powstania pogańskiego zostało dokonane przez wydobytego z klasztoru Kazimierza Mnicha, zwanego też Odnowicielem. Był on synem Mieszka II i Niemki Rychezy.

Chrześcijaństwo w Polsce przywrócone zostało przez siły zewnętrzne. Przez papieża i cesarza, mieczami wojska niemieckiego. Podjęta wówczas zmasowana akcja niszczenia pogańskich ośrodków kultowych tudzież nowopowstałych świątyń rodzimowierczych oraz posągów — konsekwentnie dopełniły dzieła zniszczenia polskiego „pogaństwa”.

Panowaniu Zapomnianego, „polskiego Apostaty”, Karol Bunsch, polski pisarz historyczny, poświęcił swą powieść „Bezkrólewie”, a Rafał Dębski powieść „Kiedy Bóg zasypia”.

Dlaczego zapomniany?

Wymazanie władcy z historii kraju (tzw. „damnatio memoriae”) było metodą powszechnie stosowaną od wieków. Było to bardzo łatwe we wczesnośredniowiecznej Polsce, gdzie jedynymi osobami z umiejętnością czytania i pisania byli nieliczni katoliccy zakonnicy i duchowni. Dlatego jest bardzo prawdopodobne, że po prostu usunęli oni zapiski o Bolesławie II z pergaminowych kart i zafałszowali spisy polskich władców.

Z pewnością takie fałszerstwo miałoby niewielkie szanse powodzenia w bardziej rozwiniętych krajach Zachodu, ale w Polsce- kraju młodym i niedawno nawróconym na chrześcijaństwo- było to zupełnie możliwe do wykonania.

Zapiski o Bolesławie II- królu pogańskim- przetrwały jednak w kilkunastu polskich i obcych dziełach z epoki. Dlaczego w takim razie polscy historycy odrzucają kategorycznie istnienie tego władcy? Czy dlatego, że postać Bolesława II kłóci się z oficjalnym wyobrażeniem Polski jako kraju „od zawsze” katolickiego?

Na podstawie:
[link widoczny dla zalogowanych]
[link widoczny dla zalogowanych]ław_Zapomniany